Zabytkoznawstwo tkaniny artystycznej

tkanina1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Przedmiot obowiązkowy z modułu: Zabytkoznawstwo rzemiosł artystycznych, III rok.

Zapoznaje z rozwojem technik tkackich, gatunkami tkanin, wzornictwem i historycznym zastosowaniem tkanin różnego typu, ze szczególnym naciskiem na wystroje wnętrz.

Omawiane zagadnienia: 

Podstawy TECHNIKI I MATERIAŁOZNAWSTWA.
TERMINOLOGIA tkactwa i włókiennictwa od antyku do XVIII w.
TKANINA W STAROŻYTNOŚCI (włókna, gatunki, funkcje. Starożytny Egipt, starożytna Grecja, starożytny Rzym, starożytna Persja. Tkaniny koptyjskie).
TKANINY WSCHODNIE W ŚREDNIOWIECZU (tkaniny bizantyńskie. Produkcja tkanin w świecie muzułmańskim).
TKACTWO ZACHODNIE W ŚREDNIOWIECZU (włókna, gatunki tkactwa, ośrodki produkcji w ujęciu historycznym; hafciarstwo; średniowieczne jedwabnictwo włoskie; rola tkanin w wystrojach wnętrz w późnym średniowieczu; niemieckie Bilddteppiche XV wieku; franko-flamandzkie tapiserie późnogotyckie).
TAPISERIE XVI-XVII WIEKU (Flandria, Francja).
JEDWABNICTWO NOWOŻYTNE w XVI–XVIII WIEKU (ośrodki produkcji; zastosowanie tkanin jedwabnych; stylistyka wzornictwa).
TKANINY W WYSTROJACH WNĘTRZ XVII i XVIII WIEKU
KOBIERCE WSCHODNIE.

Warunki zaliczenia:

Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym.
Na ocenę końcową składają się oceny cząstkowe z trzech części:

  1. Rozpoznawanie i datowanie tkanin na podstawie stylistyki i ornamentu (10 slajdów)
  2. Rozpoznawanie najważniejszych dzieł tkaniny artystycznej, w tym tapiserii (10 slajdów)
  3. Objaśnienie terminów związanych z tkactwem, włókiennictwem, historią tkaniny artystycznej, ornamentyką (10 pojęć).

 

tkanina 2 kopia

BIBLIOGRAFIA 

L I T E R A TU R A    P O D S T A W O W A:

Opracowania ogólne i przekrojowe:

  • FLEMMING Ernest, Tkanina. Ornamenty i wzory używane na tkaninach od czasów starożytnych do początków wieku XIX, Warszawa 1928.
  • MICHAŁOWSKA Marta, Leksykon włókiennictwa: surowce i barwniki, narzędzia i maszyny, techniki i technologie, wyroby i dziedziny, Warszawa 2006 (lub: TEJŻE, Słownik terminologiczny włókiennictwa, Warszawa 1995)
  • TURNAU Irena, Historia europejskiego włókiennictwa odzieżowego od XIII do XVIII w., Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
  • WILKENS Leonie von, Die Textilen Künste. Von der Spätantike bis um 1500, München 1991 (materiał ilustracyjny).
  • ZIOMECKI Juliusz, Techniki tkactwa artystycznego, Wrocław 1952.

Tkaniny jedwabne

  • NAHLIK Adam, Zarys historii jedwabnej tkaniny dekoracyjnej do końca XVIII w., Toruń 1971.
  • TASZYCKA Maria, Włoskie tkaniny odzieżowe w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Wrocław 1971 (tu – ornamentyka)
  • WATT James, WARDWELL Anne, When Silk Was Gold: Central Asian and Chinese Textiles, New York 1997 (dostęp online: MET)

Tapiserie

  • ARRASY FLAMANDZKIE na Zamku Królewskim na Wawelu, red. Jerzy Szablowski, Warszawa 1975.
  • BERNASIKOWA Maria, MARKIEWICZ Maria, WASILKOWSKA Aleksandra, Gobeliny zachodnioeuropejskie w zbiorach polskich XVI-XVIII w., Poznań: Muzeum Narodowe 1971.
  • CAVALLO Adolfo Salvatore, Medieval Tapestries in The Metropolitan Museum of Art, New York 1998 (dostęp online: MET).
  • CAVALLO Adolfo Salvatore, The Unicorn Tapestries in The Metropolitan Museum of Art, New York 1998 (dostęp online: Google Books).
  • CAMPBELL Thomas (ed.), Tapestry in the Baroque: New Aspects of Production and Patronage, New York 2010 (dostęp online: Google Books).
  • CAMPBELL Thomas (ed.), Tapestry in the Baroque: Threads of Splendor, New York 2007 (dostęp online: Google Books).
  • CAMPBELL Thomas (ed.), Tapestry in the Renaissance: Art and Magnificence, New York 2002 (dostęp online: MET).
  • CHARISSA Bremer-David, French Tapestries and Textiles in the J. Paul Getty Museum, Los Angeles 1997 (dostęp online: Getty).
  • FREEMAN Margaret B., The Unicorn Tapestries, New York 1976 (dostęp online: MET)
  • HENNEL-BERNASIKOWA Maria, Dzieje arrasów króla Zygmunta Augusta, Kraków 2011.
  • HENNEL-BERNASIKOWA Maria, Katalog arrasów króla Zygmunta Augusta, Kraków 2017.
  • PIWOCKA Magdalena, Arrasy Zygmunta Augusta, Kraków 2007.
  • SOUCHAL Geneviève, Masterpieces of Tapestry from the Fourteenth to the Sixteenth Century, New York 1974 (dostęp online: MET)
  • STANDEN Edith Appleton, Renaissance to Modern Tapestries in The Metropolitan Museum of Art (The Metropolitan Museum of Art Bulletin, v. 44, no. 4), New York 1987 (dostęp online: MET)
  • WASILKOWSKA Aleksandra, Gobeliny, Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, Poznań 1971.

Kobierce

  • BIEDROŃSKA-SŁOTA Beata, Leksykon sztuki kobierniczej, Kraków 1999.
  • MIDDLETON Andrew, Wielka Księga Dywanów. Tradycje, techniki, wzory, tłum. Dariusz Chyb, Warszawa 1998.
  • MILANESI Enza, Kobierce, tłum. Barbara Kowalska, wyd. oryg. Milano 1992, Warszawa 1999.
  • WIERZEJSKI Tadeusz, KAŁAMAJSKA-SAEED Maria, Kobierce wschodnie, Warszawa 1970.
  • ZARIF Mahdi, Dywany orientalne, tłum. Alina Picazio, wyd. oryg. Nowara 1998, Warszawa 2000.

L I T E R A TU R A   U Z U P E Ł N I A J Ą C A

  • BIEDROŃSKA-SŁOTA Beata (red.), Kobierce anatolijskie z kolekcji Muzeum Narodowego Brukenthala w Sibiu, Gdańsk 2013.
  • CANTZLER Christina, Bildteppiche der Spätgotik am Mittelrhein 1400–1500, Tübingen 1990.
  • DER SPIELETEPPICH im Kontext profaner Wanddekoration um 1400. Beiträge des Internationalen Symposions am 30. und 31. Oktober 2008 im Germanischen Nationalmuseum, Hg. Jutta Sander-Seidel, Nürnberg 2010.
  • DOMÍNGUEZ Ortíz Antonio, CONCHA Herrero Carretero, GODOY José A., Resplendence of the Spanish Monarchy: Renaissance Tapestries and Armor from the Patrimonio Nacional, New York 1991 (dostęp online: MET)
  • GLEBA Margarita, MANNERING Ulla (ed.), Textiles and textile production in Europe from prehistory to AD 400, Oxford 2010 (dostęp online: EBSCO)
  • NOSCH Marie-Louise, HARLOW Mary (ed.), Greek and Roman textiles and dress: an interdisciplinary anthology, Philadelphia  2015 (dostęp online: EBSCO)
  • ENCYCLOPEDIA OF TEXTILES: decorative fabrics from antiquity to the beginning of the 19th Century including the Far East and Peru, ed. Renate JAQUES, Ernst FLEMING, New York 1958.
  • KWAŚNIK-GLIWIŃSKA Anna, Gobeliny w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 13, 1984, 163-195 (dostęp online: BazHum)
  • LA DAME À LA LICORNE COMME VOUS NE L’AVEZ JAMAIS VUE. Les six tapisseries restaurées, présentées dans leur nouvel écrin (dostęp online: Musee de Cluny).
  • MAŃKOWSKI Tadeusz, Polskie tkaniny i hafty XVI-XVIII w., Wrocław 1954.
  • MAYER Thurman Christa, The Robert Lehman Collection, Vol. 14, European Textiles, New York 2001 (dostęp online – MET)
  • RAPP BURI Anna, STUCKY-SCHÜRER Monica, Zahm und wild. Basler und Straβburger Bildteppiche des 15. Jahrhunderts, Mainz 1990.
  • TKANINA POLSKA, red. Ksawery PIWOCKI, Warszawa 1959.
  • RORIMER James, The Unicorn Tapestries Were Made for Anne of Brittany (dostęp online – MET)
  • TROJANOWSKI Adam, Słownik tkacko-wykończalniczy w pięciu językach, Warszawa 1927 (online)
  • URBANIAK-WALCZAK Katarzyna, Tkaniny późnoantyczne z Egiptu ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie: wybrana grupa tkanin, Warszawa 2003.
  • WYROZUMSKI Jerzy, Tkactwo małopolskie w późnym średniowieczu, Warszawa–Kraków 1972.
  • ZIEMBA Antoni, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500, T. 3, Wspólnota rzeczy. Sztuka niderlandzka i północnoeuropejska 1380-1520, Warszawa 2015, s. 475–484.

TERMINY

TECHNIKI I TYPY

Akupiktura
Borta
Broszowanie
Bryt
Ciężarki tkackie
Czółenko tkackie
Frędzle
Galon
Kilim
Krajka
Krosna poziome
Krosna pionowe
Krosna ręczne
Krosno żakardowskie
Krosienko tabliczkowe
Lampas
Lansowanie
Osnowa
Pasamonictwo
Portiera
Splot prosty – płócienny (w tym: ryps i splot kostkowy)
Splot skośny (rządkowy)
Splot atłasowy (+ satynowy)
Sumak
Tkanina wielkoraportowa
Wątek
Złoto cypryjskie (błonkowe)

GATUNKI TKANIN

Adamaszek
Aksamit
Aksamit pętelkowy
Altembas
Atłas
Batyst
Brokat
Brokatella
Mora
Lite tkaniny
Płótno
Samit
Serża
Sukno
Tafta
Złotogłów

ORNAMENTYKA I STYLE

Alla persiana (wzór)
Bizarre (wzór)
Bota (Boteh), liście (motyw)
Chinoiserie
Granatu wzór
Koronki wzór
Revela wzór
Subornament
Tabula + orbiculum
Tiraz

TAPISERIE

Arras
Basse lisse
Bordiura tapiserii
Gobelin
Haute lisse
Karton tapiserski
Krosno tapiserskie
Mille-fleurs
Tapiseria
Tapiseria herbowa
Werdiura

KOBIERCE

Beludż
Bordiura kobierca
Chorasan
Czintamani
Dagestan
Ferahan
Ghiordes
Hamadan
Holbein
Kobierzec
Kobierzec modlitewny
Kula
Melas
Memling
Senne
Sziraz
Szirwan
Tebriz
Uszak
Węzeł perski
Węzeł turecki

 

LINKOWNIA

Strony przekrojowe

1>> 2>> 3>>

Zbiory

Cleveland Museum of Art >>
Museo del Tessuto >>

Tkaniny starożytne

Egipt 
produkcja tekstylna w starożytnym Egipcie – baza>>
tkaniny z grobowca Tutenchamona 1>>  2>>
przykłady lnów 1>> 2>> 3>>
muślin egipski 1>>

Tkaniny późnoantyczne (tzw. koptyjskie)
katalogi: kolekcja Trevisol w Brukseli>>  Landesmuseum Württemberg >> Muzeum Narodowe w Gdańsku >>  Krefeld >>
opracowania: Bogensperger >>
przekrojowo: 1>>
tunica: 1>> 2>> 3>>
orbicula: 1>> 2>>
tabulae: 1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>>
zasłony: 1> 2> 3> 4>>
borty: 1>>

Tkaniny późnoantyczne i wczesnośredniowieczne 

Tkaniny wczesno- i średniobizantyńskie
Fragment ze Zwiastowaniem, Muzea Watykańskie >>
Fragment z Bożym Narodzeniem, Muzea Watykańskie >>
Tkaniny z grobu Karola Wielkiego >>
Tkanina z Maastricht >>
Oprac.: Middle Byzantin Silk in Context>>

Tkaniny sasanidzkie
Wzór skrzydlatego konia 1>>
Sogdiana 1>> 2>> 3>>
Artykuł o wzornictwie D. Kossowska  >>

 

Tkaniny islamskie
Tiraz: artykuł MET >>
Tiraz: przykłady  1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>>

Tkaniny średniowieczne

LEN

Italskie lny drukowane 1>>
Nadreńskie lny drukowane 1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>> 7>> 8>> 9>> 10>> 11>> 12>>
Lniany adamaszek 1>> 2>>
Płótna haftowane 1>> 2>> 3>> 4>>

JEDWAB

Syscylijskie stroje koronacyjne:  tunicella 1>> kapa>> alba >>
Zachowane relikty tkanin X-XIII w. 1>>
Hiszpania 1>> 2>> 3>> (w skarbcach niem.)
Zachowane relikty jedwabi włoskich z XIV w. 1>> 2>> 3>> 4>> 5>>

Zachowane relikty jedwabi włoskich z XV w. 1>>

Ornaty liturgiczne 1>> 2>>

 

BILDTEPPICHE I TAPISERIE XII-XV w. 

Opona z Halberstadt 1>> 2>>
Patrony 1>>

Franko-flamandzkie
Apokalipsa z Angers 1>>
Cykl Dziewięciu Dorbych Bohaterów (MET) 1>> 2>> 3>> 4>>
Dama z Jednorożcem (CLUNY)  1>>  2>> 3>>
Dama z sokołem (MET) >>
Dar serca z Luwru 1>>
Dworzanie w ogrodzie miłości (MET) >>
Grenier, Wojna Trojańska 1>> 2>> 3>>
Grenier, Sprawiedliwość Trajana 1>>
Narcyz (MFA Boston)>>
Polowanie z Devonshire (V&AM) 1>> 2>> 3>>
Polowanie na jednorożca  (MET) 1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>>
Porwanie dzikiej kobiety (GNM) >>
Semiramida (Honolulu) >>
Trzy prządki (V&A) >>
Zuzanna i starcy (V&A)>>
Zwiastowanie (MET) >>
Wojna trojańska z Zamorry 1>> 2>> 

Niemieckie
Antependium z Tronem Łaski (GNM) >>
Spieleteppich z Norybergi (GNM) 1>> 2>>
Historia Józefa (GNM) 1>>
Szturm zamku miłości (GNM) 1>>
Tkaniny z dzikimi mężami z Bazylei 1>>
Tronująca Madonna (GNM) >>
Uczta dzikich mężów (GNM) >>

 

Tkaniny nowożytne

JEDWABIE XVI WIEKU 

Zachowane relikty jedwabi włoskich z XVI w. 1>> 2>> 3>> 4>> 5>>
Wzór sempervivum 1>>

 

JEDWABIE DEKORACYJNE 

Tkaniny dekoracyjne XVII w. 1>> 2>> 3>>

Tkaniny dekoracyjne z XVIII w.  1>> 2>>

Wnętrza XVIII w.

 

JEDWABIE ODZIEŻOWE 

Przekrojowe omówienie tkanin odzieżowych XVII w. >>

Jedwabie odzieżowe XVIII w. 1>> 2>> 3>> 4>>

 

TAPISERIE

Arrasy Wawelskie (uwaga, niektóre linki wymagają zgody na przekierowanie)

Tapiserie brukselskie

  • Dzieje Apostolskie dla Sykstyny 1a>>(Kartony Rafaela) 1b >> (Kartony Rafalea) 1c >> (Kartony Rafaela)  2>> 3>> 4>> 5>> (XVII w.) 6>> (miejsce w Sykstynie)
  • Miłość Merkurego i Herse 1>>   2>>
  • Historia św. Pawła >>
  • Bitwa pod Pawią >>
  • Honores (P. van Aelst) 1>> 2>> 3>> 4>>
  • Ostatnia wieczerza (B. van Orley) 1>> 2>>

Tapiserie na zlecenia francuskie

Tapiserie francuskie XVII wieku 1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>>

Tapiserie francuskie XVIII w. 1>>

Tapiserie XVII w. we Flandrii

Manufaktura Plancken-Comans 1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>> 7>>

Królewska Manufaktura Gobelinów  1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>>

Kobierce

Dywan Pazyryk 1>> 2>>
Przekrojowo 1>> 2>>
Kobierce w malarstwie renesansowym 1>>  2>> 3>>
Zbiory V&A Museum w Londynie >>
Holbein 1>> 2>> 3>> 4>>